परिचयः - सुभाषितम् #06

« Previous Home Next »

जलबिन्दुनिपातेन क्रमशः पूर्यते घटः ।
स हेतुः सर्वविद्यानां धर्मस्य च धनस्य च ॥

पदविभागः च प्रतिपदार्थम् | अन्वयविश्लेषणम् | अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	विवरणम्	प्रतिपदार्थम्
जलबिन्दुनिपातेन	जलबिन्दुनिपात / पुं / तृ.वि / ए.व पदविवरणम् :- नि + पत् + भावे घञ् / पुं समासविवरणम् :- [षष्ठीतत्पुरुषसमासः] जलस्य बिन्दुः = जलबिन्दु / पुं जलबिन्दोः निपातः = जलबिन्दुनिपात / पुं	by the falling of water droplet
क्रमशः	क्रमशः / अव्ययम् पदविवरणम् :- क्रम + शस् [तद्धित] / अव्ययम्	gradually शस् प्रत्ययः can be used in situations where one wants to show "repeated action" using a specific (formal or informal) unit of measurement. Example: कणशः = Repeatedly (does something) with grains. Here "grain" indicates an object of certain dimensions, and hence considered a unit of measurement. Similarly - क्षणशः । Repeatedly does something each क्षण । Again, क्षण is a unit of measurement. Other examples: क्रमशः, भागशः, गणशः, पञ्चशः, पादशः etc.
पूर्यते	पूर् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व	is filled
घटः	घट / पुं / प्र.वि / ए.व	the pot
सः	तद् / पुं / प्र.वि / ए.व सन्धिविवरणम् :- सः + हेतुः = स + (: ⇒ x) + हेतुः [विसर्गलोपसन्धिः] = स हेतुः	that (is)
हेतुः	हेतु / पुं / प्र.वि / ए.व	the reason / logic
सर्वविद्यानाम्	सर्वविद्या / स्त्री / ष.वि / ब.व सन्धिविवरणम् :- सर्वविद्यानाम् + धर्मस्य = सर्वविद्याना + (म् ⇒ ं) + धर्मस्य [अनुस्वारसन्धिः ८.३.२३] = सर्वविद्यानां धर्मस्य समासविवरणम् :- [कर्मधारयसमासः] सर्वा च सा विद्या च, तासाम् = सर्वविद्यानाम् ।	for all learnings
धर्मस्य	धर्म / पुं / ष.वि / ए.व	for righteousness
च	अव्ययम्	and
धनस्य	धन / पुं / ष.वि / ए.व	for wealth
च	अव्ययम्	and

Go Top

अन्वयः (Prose order)	तात्पर्यम् (Purport)
जलबिन्दुनिपातेन घटः क्रमशः पूर्यते ।	A pot is gradually filled by a falling water droplet.
सः हेतुः सर्वविद्यानां च धर्मस्य च धनस्य (च अपि भवति) ।	That is logic / reason for all learnings, for righteousness and for money.

« Previous Home Next »