परिचयः - सुभाषितम् #05

« Previous Home Next »

श्लोकार्धेन प्रवक्ष्यामि यदुक्तं ग्रन्थकोटिभिः ।
परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम् ॥

पदविभागः च प्रतिपदार्थम् | अन्वयविश्लेषणम् | अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	विवरणम्	प्रतिपदार्थम्
श्लोकार्धेन	श्लोकार्ध / पुं / तृ.वि / ए.व पदविवरणम् :- श्लोक् + अच् = श्लोक / पुं अर्धः / पुं & नपुं समासविवरणम् :- [षष्ठीतत्पुरुषसमासः] श्लोकस्य अर्धः = श्लोकार्धः / पुं & नपुं	by half a verse
प्रवक्ष्यामि	प्र + ब्रू | वच् + लृट् / उ.पु / ए.व	will tell
यत्	यद् / नपुं / प्र.वि / ए.व	whatever
उक्तम्	उक्त / नपुं / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- ब्रू | वच् + क्त / पुं & नपुं सन्धिविवरणम् :- उक्तम् + ग्रन्थकोटिभिः = उक्त + (म् ⇒ ं) + ग्रन्थकोटिभिः [अनुस्वारसन्धिः ८.३.२३] = उक्तं ग्रन्थकोटिभिः	is told
ग्रन्थकोटिभिः	ग्रन्थकोटि / स्त्री / तृ.वि / ब.व पदविवरणम् :- ग्रन्थ / पुं कोटि / स्त्री समासविवरणम् :- [कर्मधारयसमासः] ग्रन्थः च सा कोटिः च = ग्रन्थकोटिः / स्त्री	by crores of books
परोपकारः	परोपकार / पुं / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- पर / पुं उप + कृ + घञ् = उपकार / पुं सन्धिविवरणम् :- पर + उपकारः = पर् + (अ + उ ⇒ ओ) + पकारः [गुणसन्धिः ६.१.८७] = परोपकारः समासविवरणम् :- [षष्ठीतत्पुरुषसमासः] परस्य उपकार = परोपकार / पुं	service to others
पुण्याय	पुण्य / नपुं / च.वि / ए.व पदविवरणम् :- पू [पूञ् पवने] + यत् = पुण्य / नपुं	gives religious merit
पापाय	पाप / नपुं / च.वि / ए.व	gives sin
परपीडनम्	परपीडन / नपुं / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- पर / पुं पीड् + भावे ल्युट् = पीडन / नपुं समासविवरणम् :- [षष्ठीतत्पुरुषसमासः] परस्य पीडनम् = परपीडनम् / नपुं	inflicting pain to others

Go Top

अन्वयः (Prose order)	तात्पर्यम् (Purport)
ग्रन्थकोटिभिः यत् उक्तं (तत् अहं) श्लोकार्धेन प्रवक्ष्यामि ।	I will tell with half a verse, what has been told in crores of books.
परोपकारः पुण्याय (च) परपीडनम् पापाय (कल्पयति) ।	Help / service to others gives merit and hurting others leads to sin.

« Previous Home Next »