शिक्षा - सुभाषितम् #19
ऐश्वर्यस्य विभूषणं सुजनता शौर्यस्य वाक्संयमो
ज्ञानस्योपशमः श्रुतस्य विनयो वित्तस्य पात्रे व्ययः ।
अक्रोधस्तपसः क्षमा प्रभवितुर्धर्मस्य निर्व्याजता
सर्वेषामपि सर्वकारणमिदं शीलं परं भूषणम् ॥
| पदविभागः | विवरणम् | प्रतिपदार्थम् |
|---|---|---|
| ऐश्वर्यस्य |
ऐश्वर्य / नपुं / ष.वि / ए.व पदविवरणम् :- ईश् + वरच् = ईश्वर / पुं ईश्वर + स्वार्थे ष्यञ् = ऐश्वर्य / नपुं |
of affluence |
| विभूषणं |
विभूषणम् / नपुं / द्वि.वि / ए.व पदविवरणम् :- वि + भूष् + ल्युट् = विभूषण / नपुं |
decoration |
| सुजनता | सुजनता / स्त्री / प्र.वि / ए.व | courtesy / kindness |
| शौर्यस्य |
शौर्य / नपुं / ष.वि / ए.व पदविवरणम् :- शूर + स्वार्थे ष्यञ् = शौर्य / नपुं |
of valour |
| वाक्संयमः | वाक्संयम / पुं / प्र.वि / ए.व | reticence / control or restraint of speech |
| ज्ञानस्य | ज्ञान / नपुं / ष.वि / ए.व | of knowledge |
| उपशमः |
उपशम / पुं / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- उप + शम् + घञ् = उपशम / पुं |
calmness / control or restraint of the senses |
| श्रुतस्य |
श्रुत / पुं / ष.वि / ए.व पदविवरणम् :- श्रु + क्त = श्रुत / पुं |
of learning |
| विनयः | विनय / पुं / प्र.वि / ए.व | reverence / humility / modesty |
| वित्तस्य | वित्त / नपुं / ष.वि / ए.व | of wealth |
| पात्रे | पात्र / / नपुं / स.वि / ए.व | to the deserving |
| व्ययः |
व्यय ? / पुं / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- वि + इ + घञ् ?/ अच् ? = व्यय ? / पुं |
charity |
| अक्रोधः |
अक्रोध / पुं / प्र.वि / ए.व< पदविवरणम् :- क्रुध् + घञ् = क्रोध / पुं समासविवरणम् :- [नञ्तत्पुरुषसमासः] न क्रोध = अक्रोध / पुं |
absence of anger |
| तपसः | तपस् / नपुं / ष.वि / ए.व | of the austere |
| क्षमा | क्षमा / स्त्री / प्र.वि / ए.व | forgivingness / forbearance |
| प्रभवितुः | प्रभवितृ / पुं / ष.वि / ए.व | of the powerful |
| धर्मस्य | धर्म / पुं / ष.वि / ए.व | of the righteous / justice |
| निर्व्याजता |
निर्व्याजता / स्त्री / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- निर् + वि + अर्ज + घञ् + टाप् = निर्व्याजता / स्त्री |
straightforwardness / absence of pretence |
| सर्वेषाम् | सर्व / पुं / ष.वि / ए.व | for everyone |
| अपि | अव्ययम् | also / as well |
| सर्वकारणम् |
सर्वकारण / नपुं / प्र.वि / ए.व समासविवरणम् :- [षष्ठीतत्पुरुषसमासः] विग्रहवाक्यम् = सर्वस्य कारणम् = सर्वकारणम् |
cause of everything |
| इदम् | इदम् / नपुं / प्र.वि / ए.व | this |
| शीलम् | शील / नपुं / प्र.वि / ए.व | character |
| परम् |
पर / पुं ? / द्वि.वि / ए.व पदविवरणम् :- पॄ + घञ् = पर? |
greatest |
| भूषणम् |
भूषणम् / नपुं / द्वि.वि / ए.व पदविवरणम् :- भूष् + ल्युट् = भूषण / नपुं |
ornament |
| अन्वयः (Prose order) | तात्पर्यम् (Purport) |
|---|---|
| ऐश्वर्यस्य विभूषणं सुजनता (अस्ति) । |
Kindness is the decoration of affluence. |
| शौर्यस्य (विभूषणं) वाक्संयमः (अस्ति) । |
Reticence / restraint of speech is the decoration of valour. |
| ज्ञानस्य (विभूषणम्) उपशमः (अस्ति) । |
Calmness / restraint of the senses is the decoration of knowledge. |
| श्रुतस्य विभूषणं विनयः (अस्ति) । |
Humility / modesty is the decoration of learning. |
| वित्तस्य (विभूषणं) पात्रे व्ययः (अस्ति) । |
Charity to the deserving, is the decoration of wealth. |
| तपसः (विभूषणम्) अक्रोधः (अस्ति) । |
Absence of anger is the decoration of the austere. |
| प्रभवितुः (विभूषणं) क्षमा (अस्ति) । |
Forgivingness / forbearance is the decoration of the powerful. |
| र्धर्मस्य (विभूषणं) निर्व्याजता (अस्ति) । |
Straightforwardness / absence of pretence is the decoration of the righteous. |
| सर्वकारणम् इदं शीलं सर्वेषाम् अपि परं भूषणम् (अस्ति) । |
The cause for everything, this character, is the greatest ornament for everyone as well. |
Comments
Post a Comment