शिक्षा - सुभाषितम् #10

« Previous Home Next »

क्वचित्पृथ्वीशय्यः क्वचिदपि च पर्यङ्कशयनः
क्वचिच्छाकाहारः क्वचिदपि च शाल्योदनरुचिः ।
क्वचित्कन्थाधारी क्वचिदपि च दिव्याम्बरधरो
मनस्वी कार्यार्थी न गणयति दुःखं न च सुखम् ॥

पदविभागः च प्रतिपदार्थम् | अन्वयविश्लेषणम् | अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	विवरणम्	प्रतिपदार्थम्
क्वचित्	कस्मिंश्चित्, कुत्रचित् / अव्ययम्	somewhere / sometime
पृथ्वीशय्यः	पृथ्वीशय्य / पुं / प्र.वि / ए.व समासविवरणम् :- [कर्मधारयसमासः] पृथ्वी च सा शय्या च = पृथ्वीशय्या / स्त्री	earth is the bed
क्वचित्	कस्मिंश्चित्, कुत्रचित् / अव्ययम्	somewhere / sometime
अपि	अव्ययम्	also
च	अव्ययम्	and
पर्यङ्कशयनः	पर्यङ्कशयन / पुं / प्र.वि / ए.व समासविवरणम् :- [बहुव्रीहिसमासः TBD ] पर्यङ्कः शयनः = पर्यङ्कशयन / पुं	cot is the bed
क्वचित्	कस्मिंश्चित्, कुत्रचित् / अव्ययम्	somewhere / sometime
शाकाहारः	शाकाहार / पुं / प्र.वि / ए.व समासविवरणम् :- [बहुव्रीहिसमासः TBD ] शाकः आहारः = शाकाहार / पुं	vegetable is the food
क्वचित्	कस्मिंश्चित्, कुत्रचित् / अव्ययम्	somewhere / sometime
अपि	अव्ययम्	also
च	अव्ययम्	and
शाल्योदनरुचिः	शाल्योदनरुचि / स्त्री / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- शालि + ओदन = शाल्योदन / नपुं समासविवरणम् :- [षष्ठीतत्पुरुषसमासः] शाल्याः ओदनम् = शाल्योदनम् [बहुव्रीहिसमासः] शाल्योदने रुचिः यस्य सः = शाल्योदनरुचि / स्त्री	delicious meal is the food "शालि" is a special type of rice, popular in Goa and Konkan in India
क्वचित्	कस्मिंश्चित्, कुत्रचित् / अव्ययम्	somewhere / sometime
कन्थाधारी	कन्थाधारिन् / पुं / प्र.वि / ए.व पदविवरणम् :- कन्थाधार + इनि = कन्थाधारिन् / पुं	he wears rags
क्वचित्	कस्मिंश्चित्, कुत्रचित् / अव्ययम्	somewhere / sometime
अपि	अव्ययम्	also
च	अव्ययम्	and
दिव्याम्बरधरः	दिव्याम्बरधर / पुं / प्र.वि / ए.व समासविवरणम् :- [बहुव्रीहिसमासः TBD ] दिव्य + अम्बर = दिव्याम्बर / पुं [षष्ठीतत्पुरुषसमासः TBD ] दिव्याम्बर + धर = दिव्याम्बरधर / पुं	he wears fine dresses
मनस्वी	मनस्विन् / पुं / प्र.वि / ए.व	a person of steady mind, a determined person
कार्यार्थी	कार्यार्थिन् / पुं / प्र.वि / ए.व	in pursuit of something
न	अव्ययम्	not
गणयति	गण [गण सङ्ख्याने] + लट् / प्र.पु / ए.व	count / mind
दुःखम्	दुःख / नपुं / द्वि.वि / ए.व	discomfort
न	अव्ययम्	not
च	अव्ययम्	and
सुखम्	सुख / नपुं / द्वि.वि / ए.व	comfort

Go Top

अन्वयः (Prose order)	तात्पर्यम् (Purport)
क्वचित् पृथ्वीशय्यः क्वचित् पर्यङ्कशयनः अपि च (भवति) ।	Sometime / somewhere earth is the bed, and sometime / somewhere cot is the bed as well.
क्वचित् शाकाहारः क्वचित् शाल्योदनरुचिः अपि च (भवति) ।	Sometime / somewhere vegetable is the food, and sometime / somewhere delicious meal is the food as well.
क्वचित् कन्थाधारी क्वचित् दिव्याम्बरधरः अपि च (भवति) ।	Sometime / somewhere he wears rags, and sometime / somewhere he wears fine dresses as well.
मनस्वी कार्यार्थी दुःखं च सुखं न गणयति ।	A person of steady mind, a determined person, in pursuit of something, does not mind discomfort or comfort.

« Previous Home Next »