भगवद्गीता ॥०१.१९॥

« Previous Home Next »

स घोषो धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत् ।
नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलोऽव्यनुनादयन् ॥

पदविभागः च प्रतिप्रदार्थम् | अन्वयविश्लेषणम् अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	विवर्णम्	प्रतिपदार्थम्
सः	तद् / पुं / प्र.वि / ए.व	that
घोषः	घोष / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- घुष् [घुषिँर् अविशब्दने ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to make indistinct sound) पदविवरणम् :- घुष् + आधारे घञ् = घोष / पुं (= sound)	sound, vibration
धार्तराष्ट्राणाम्	धार्तराष्ट्र / पुं / ष.वि / ब.व पदविवरणम् :- धृतराष्ट्र + अपत्यार्थे अण् = धार्तराष्ट्र / पुं (= धृतराष्ट्रस्य अपत्यं पुमान् ; son of Dhṛtarāṣṭra)	the sons of Dhṛtarāṣṭra
हृदयानि	हृदय / नपुं / द्वि.वि / ब.व	hearts
व्यदारयत्	वि + दृ + णिच् + लँङ् / प्र.पु / ए.व धातुविवरणम् :- दृ [दृ हिंसायाम् ; स्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to kill, to destroy, to damage, to hurt)	shattered, rented
नभः	नभस् / नपुं / द्वि.वि / ए.व नभस् / नपुं ए.व द्वि.व ब.व प्र.वि नभः नभसी नभांसि सं.प्र.वि नभः नभसी नभांसि द्वि.वि नभः नभसी नभांसि तृ.वि नभसा नभोभ्याम् नभोभिः च.वि नभसे नभोभ्याम् नभोभ्यः प.वि नभसः नभोभ्याम् नभोभ्यः ष.वि नभसः नभसोः नभसाम् स.वि नभसि नभसोः नभःसु / नभस्सु	sky
पृथिवीं	पृथिवी / स्त्री / द्वि.वि / ए.व	earth
च	अव्ययम्	and
एव	अव्ययम्	even, too
तुमुलः	तुमुल / पुं / प्र.वि / ए.व	tumultous, uproarious
व्यनुनादयन्	व्यनुनादयत् / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- नद् [णदँ अव्यक्ते शब्दे ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; अकर्मकः ; सेट्] (to thunder, to roar, to make a loud sound) पदविवरणम् :- वि + अनु + नद् + णिच् + शतृँ = व्यनुनादयत् / त्रि (-यन्‌-यन्ती-यत्) (= resounding)	resounding

Go Top

विवरणानि	क्रियापदानि
	प्रधानक्रिया 1.0 (व्यदारयत्)		गौणक्रिया 1.1 (वयनुनादयन्)
	विशेष्यम्	विशेषणम्	विशेष्यम्	विशेषणम्
प्र.वि	घोषः	सः तुमुलः
स.प्र.वि
द्वि.वि	हृदयानि		नभः पृथिवीं
तृ.वि
च.वि
प.वि
ष.वि	धार्तराष्ट्राणाम्
स.वि
अव्ययम्			च एव
अन्वयः	नभः पृथिवीं च एव वयनुनादयन् सः तुमुलः घोषः धार्तराष्ट्राणाम् हृदयानि व्यदारयत् ।
Purport	Resounding both in the sky and on the earth, that tumultous sound shattered the hearts of the sons of Dhṛtarāṣṭra.
अन्वयरचना	व्यदारयत् कः व्यदारयत्? = घोषः कीदृशः घोषः? = तुमुलः घोषः पुनः कीदृशः घोषः? = सः घोषः किं कुर्वन् व्यदारयत्? = व्यनुनादयन् व्यदारयत् किं व्यनुनादयन्? = नभः व्यनुनादयन् पुनः कां व्यनुनादयन्? = पृथिवीं च एव व्यनुनादयन् कानि व्यदारयत्? = हृदयानि व्यदारयत् केषां हृदयानि? = धार्तराष्ट्राणां हृदयानि

« Previous Home Next »