भगवद्गीता ॥०१.१०॥

« Previous Home Next »

अपर्याप्तं तदस्माकं बलं भीष्माभिरक्षितम् ।
पर्याप्तं त्विदमेतेषां बलं भीमाभिरक्षितम् ॥

पदविभागः च प्रतिप्रदार्थम् | अन्वयविश्लेषणम् अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	विवर्णम्	प्रतिपदार्थम्
अपर्याप्तम्	अपर्याप्त / नपुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- आप् [आपॢँ लम्भने ; चुरादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to obtain, to get, to receive) पदविवरणम् :- परि + आप् + क्त = पर्याप्त / त्रि (-तः-ता-तं) (= limited in number) समासविवरणम् :- [नञ्तत्पुरुषसमासः] न पर्याप्तम् = अपर्याप्तम् (= unlimited in number)	unlimited in number
तत्	तद् / नपुं / प्र.वि / ए.व	that
अस्माकम्	अस्मद् / त्रि / ष.वि / ब.व	of ours
बलम्	बल / नपुं / प्र.वि / ए.व	strength, army
भीष्माभिरक्षितम्	भीष्माभिरक्षित / नपुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- रक्ष् [रक्षँ पालने ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to protect, to watch, to take care of) पदविवरणम् :- भीष्म / पुं (= Bhīṣmā) अभि + रक्ष् + क्त = अभिरक्षित / त्रि (-तः-ता-तं) (= protected) समासविवरणम् :- [तृतीयातत्पुरुषसमासः] भीष्मेण अभिरक्षितम् = भीष्माभिरक्षितम् (= protected by Bhīṣmā)	protected by Bhīṣmā
पर्याप्तम्	पर्याप्त / नपुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- आप् [आपॢँ लम्भने ; चुरादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to obtain, to get, to receive) पदविवरणम् :- परि + आप् + क्त = पर्याप्त / त्रि (-तः-ता-तं) (= limited in number)	limited in number
तु	तु / पादपूर्णारणार्थकम् / अव्ययम्	whereas, on the other hand
इदम्	इदम् / नपुं / प्र.वि / ए.व	this
एतेषाम्	एतद् / नपुं / ष.वि / ब.व	of theirs
बलम्	बल / नपुं / प्र.वि / ए.व	strength, army
भीमाभिरक्षितम्	भीमाभिरक्षित / नपुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- रक्ष् [रक्षँ पालने ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to protect, to watch, to take care of) पदविवरणम् :- भीम / पुं (= Bhīmā) अभि + रक्ष् + क्त = अभिरक्षित / त्रि (-तः-ता-तं) (= protected) समासविवरणम् :- [तृतीयातत्पुरुषसमासः] भीमेन अभिरक्षितम् = भीमाभिरक्षितम् (= protected by Bhīmā)	protected by Bhīmā

Go Top

विवरणानि	क्रियापदानि
	प्रधानक्रिया 1.0 (अस्ति)		प्रधानक्रिया 2.0 (अस्ति)
	विशेष्यम्	विशेषणम्	विशेष्यम्	विशेषणम्
प्र.वि	तत्	अपर्याप्तम् बलम् भीष्माभिरक्षितम्	इदम्	पर्याप्तम् बलम् भीमाभिरक्षितम्
स.प्र.वि
द्वि.वि
तृ.वि
च.वि
प.वि
ष.वि	अस्माकम्		एतेषाम्
स.वि
अव्ययम्			तु
अन्वयः	अपर्याप्तं तत् अस्माकम् बलं भीष्माभिरक्षितम् (अस्ति) । तु पर्याप्तम् इदम् एतेषां बलं भीमाभिरक्षितम् (अस्ति) ।
Purport	That army of ours, protected by Bhīṣmā, is unlimited. (Whereas), this army of theirs, protected by Bhīmā, is limited.
अन्वयरचना	अस्ति किम् अस्ति? = तत् बलम् अस्ति कीदृशं बलम्? = अपर्याप्तं बलम् पुनः कीदृशं बलम्? = भीष्माभिरक्षितं बलम् केषां बलम्? = अस्माकं बलम् अस्ति किम् अस्ति? = इदं बलम् अस्ति कीदृशं बलम्? = पर्याप्तं बलम् पुनः कीदृशं बलम्? = भीमाभिरक्षितं बलम् केषां बलम्? = एतेषां बलम्

« Previous Home Next »