प्रवेशः - सूक्तिः #04

« Previous Home Next »

उद्योगिनं पुरुषसिंहमुपैति लक्ष्मीः ।

Go Top

विषयः	विवरणम्
अन्वयः	लक्ष्मीः उद्योगिनं पुरुषसिंहम् उपैति ।
Purport	Prosperity goes towards a persevering, industrious man, who is as brave as a lion.

लक्ष्मीः

लक्ष्मी / स्त्री / प्र.वि / ए.व [शब्द-रूपम्]
([1] Lakṣmī, Goddess of prosperity and the wife of Viṣṇu; [2] wealth, fortune, success, prosperity)

लक्ष्मी / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
प्रथमा	लक्ष्मीः	लक्ष्म्यौ	लक्ष्म्यः
द्वितीया	लक्ष्मीम्	लक्ष्म्यौ	लक्ष्मीः
तृतीया	लक्ष्म्या	लक्ष्मीभ्याम्	लक्ष्मीभिः
चतुर्थी	लक्ष्म्यै	लक्ष्मीभ्याम्	लक्ष्मीभ्यः
पञ्चमी	लक्ष्म्याः	लक्ष्मीभ्याम्	लक्ष्मीभ्यः
षष्ठी	लक्ष्म्याः	लक्ष्म्योः	लक्ष्मीणाम्
सप्तमी	लक्ष्म्याम्	लक्ष्म्योः	लक्ष्मीषु
सम्बोधन	लक्ष्मि	लक्ष्म्यौ	लक्ष्म्यः

पद-विवरणम् :-

• लक्ष्मी / स्त्री (-क्ष्मीः) ।
  ([1] Lakṣmī, Goddess of prosperity and the wife of Viṣṇu; [2] wealth, fortune, success, prosperity)
  
  
  

  लक्ष्मी / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	लक्ष्मीः	लक्ष्म्यौ	लक्ष्म्यः
  द्वितीया	लक्ष्मीम्	लक्ष्म्यौ	लक्ष्मीः
  तृतीया	लक्ष्म्या	लक्ष्मीभ्याम्	लक्ष्मीभिः
  चतुर्थी	लक्ष्म्यै	लक्ष्मीभ्याम्	लक्ष्मीभ्यः
  पञ्चमी	लक्ष्म्याः	लक्ष्मीभ्याम्	लक्ष्मीभ्यः
  षष्ठी	लक्ष्म्याः	लक्ष्म्योः	लक्ष्मीणाम्
  सप्तमी	लक्ष्म्याम्	लक्ष्म्योः	लक्ष्मीषु
  सम्बोधन	लक्ष्मि	लक्ष्म्यौ	लक्ष्म्यः

  
  

उद्योगिनं पुरुषसिंहम्

({object} man, who makes effort and is like a lion)

उद्योगिनम्

उद्योगिन् / पुं / द्वि.वि / ए.व [शब्द-रूपम्]
({object} one who makes effort, is active, is diligent, is laborious, is industrious, is persevering)

उद्योगिन् / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
प्रथमा	उद्योगी	उद्योगिनौ	उद्योगिनः
द्वितीया	उद्योगिनम्	उद्योगिनौ	उद्योगिनः
तृतीया	उद्योगिना	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभिः
चतुर्थी	उद्योगिने	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभ्यः
पञ्चमी	उद्योगिनः	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभ्यः
षष्ठी	उद्योगिनः	उद्योगिनोः	उद्योगिनाम्
सप्तमी	उद्योगिनि	उद्योगिनोः	उद्योगिषु
सम्बोधन	उद्योगिन्	उद्योगिनौ	उद्योगिनः

पद-विवरणम् :-

• उद्योग + इनि (सूत्र० ५|२|११५) = उद्योगिन् / त्रि (-गी-गिनी-गि) ।
  (one who makes effort, is active, is diligent, is laborious, is industrious, is persevering)
  
  
  

  उद्योगिन् / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	उद्योगी	उद्योगिनौ	उद्योगिनः
  द्वितीया	उद्योगिनम्	उद्योगिनौ	उद्योगिनः
  तृतीया	उद्योगिना	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभिः
  चतुर्थी	उद्योगिने	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभ्यः
  पञ्चमी	उद्योगिनः	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभ्यः
  षष्ठी	उद्योगिनः	उद्योगिनोः	उद्योगिनाम्
  सप्तमी	उद्योगिनि	उद्योगिनोः	उद्योगिषु
  सम्बोधन	उद्योगिन्	उद्योगिनौ	उद्योगिनः

  
  
  
  

  उद्योगिनी / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	उद्योगिनी	उद्योगिन्यौ	उद्योगिन्यः
  द्वितीया	उद्योगिनीम्	उद्योगिन्यौ	उद्योगिनीः
  तृतीया	उद्योगिन्या	उद्योगिनीभ्याम्	उद्योगिनीभिः
  चतुर्थी	उद्योगिन्यै	उद्योगिनीभ्याम्	उद्योगिनीभ्यः
  पञ्चमी	उद्योगिन्याः	उद्योगिनीभ्याम्	उद्योगिनीभ्यः
  षष्ठी	उद्योगिन्याः	उद्योगिन्योः	उद्योगिनीनाम्
  सप्तमी	उद्योगिन्याम्	उद्योगिन्योः	उद्योगिनीषु
  सम्बोधन	उद्योगिनि	उद्योगिन्यौ	उद्योगिन्यः

  
  
  
  

  उद्योगिन् / नपुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	उद्योगि	उद्योगिनी	उद्योगीनि
  द्वितीया	उद्योगि	उद्योगिनी	उद्योगीनि
  तृतीया	उद्योगिना	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभिः
  चतुर्थी	उद्योगिने	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभ्यः
  पञ्चमी	उद्योगिनः	उद्योगिभ्याम्	उद्योगिभ्यः
  षष्ठी	उद्योगिनः	उद्योगिनोः	उद्योगिनाम्
  सप्तमी	उद्योगिनि	उद्योगिनोः	उद्योगिषु
  सम्बोधन	उद्योगि / उद्योगिन्	उद्योगिनी	उद्योगीनि

  
  
• उत् + युज् + घञ् (सूत्र० ३|३|१८) = उद्योग / पुं (-गः) ।
  (exertion, perseverance, strenuous and continued endeavour)
  
  
  

  उद्योग / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	उद्योगः	उद्योगौ	उद्योगाः
  द्वितीया	उद्योगम्	उद्योगौ	उद्योगान्
  तृतीया	उद्योगेन	उद्योगाभयाम्	उद्योगैः
  चतुर्थी	उद्योगाय	उद्योगाभयाम्	उद्योगेभ्यः
  पञ्चमी	उद्योगात् / द्	उद्योगाभयाम्	उद्योगेभ्यः
  षष्ठी	उद्योगस्य	उद्योगयोः	उद्योगानाम्
  सप्तमी	उद्योगे	उद्योगयोः	उद्योगेषु
  सम्बोधन	उद्योग	उद्योगौ	उद्योगाः

  
  
• युज् [युजिँर् योगे ; रुधादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; अनिट्]
  (to bind, to restrain, to join, to unite, to apply, to combine)

---

पुरुषसिंहम्

पुरुषसिंह / पुं / द्वि.वि / ए.व [शब्द-रूपम्]
({object} man who is like a lion)

पुरुषसिंह / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
प्रथमा	पुरुषसिंहः	पुरुषसिंहौ	पुरुषसिंहाः
द्वितीया	पुरुषसिंहम्	पुरुषसिंहौ	पुरुषसिंहान्
तृतीया	पुरुषसिंहेन	पुरुषसिंहाभयाम्	पुरुषसिंहैः
चतुर्थी	पुरुषसिंहाय	पुरुषसिंहाभयाम्	पुरुषसिंहेभ्यः
पञ्चमी	पुरुषसिंहात् / द्	पुरुषसिंहाभयाम्	पुरुषसिंहेभ्यः
षष्ठी	पुरुषसिंहस्य	पुरुषसिंहयोः	पुरुषसिंहानाम्
सप्तमी	पुरुषसिंहे	पुरुषसिंहयोः	पुरुषसिंहेषु
सम्बोधन	पुरुषसिंह	पुरुषसिंहौ	पुरुषसिंहाः

पद-विवरणम् :-

• [उपमान-उत्तर-पद-कर्मधारय-समासः]
  पुरुषः सिंहः इव इति पुरुषसिंहः, तं पुरुषसिंहम् । पुरुषसिंह / पुं (-हः) ।
  ({object} man who is like a lion)
  
  
  

  पुरुषसिंह / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	पुरुषसिंहः	पुरुषसिंहौ	पुरुषसिंहाः
  द्वितीया	पुरुषसिंहम्	पुरुषसिंहौ	पुरुषसिंहान्
  तृतीया	पुरुषसिंहेन	पुरुषसिंहाभयाम्	पुरुषसिंहैः
  चतुर्थी	पुरुषसिंहाय	पुरुषसिंहाभयाम्	पुरुषसिंहेभ्यः
  पञ्चमी	पुरुषसिंहात् / द्	पुरुषसिंहाभयाम्	पुरुषसिंहेभ्यः
  षष्ठी	पुरुषसिंहस्य	पुरुषसिंहयोः	पुरुषसिंहानाम्
  सप्तमी	पुरुषसिंहे	पुरुषसिंहयोः	पुरुषसिंहेषु
  सम्बोधन	पुरुषसिंह	पुरुषसिंहौ	पुरुषसिंहाः

  
  
• पुर् + कुषन् (उणा० ४|०७४) = पुरुष / पुं (-षः) ।
  (man)
  
  
  

  पुरुष / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	पुरुषः	पुरुषौ	पुरुषाः
  द्वितीया	पुरुषम्	पुरुषौ	पुरुषान्
  तृतीया	पुरुषेण	पुरुषाभयाम्	पुरुषैः
  चतुर्थी	पुरुषाय	पुरुषाभयाम्	पुरुषेभ्यः
  पञ्चमी	पुरुषात् / द्	पुरुषाभयाम्	पुरुषेभ्यः
  षष्ठी	पुरुषस्य	पुरुषयोः	पुरुषाणाम्
  सप्तमी	पुरुषे	पुरुषयोः	पुरुषेषु
  सम्बोधन	पुरुष	पुरुषौ	पुरुषाः

  
  
• पुर् [पुरँ अग्रगमने ; तुदादिः ; परस्मैपदी ; अकर्मकः ; सेट्]
  (to proceed, to lead, to go ahead)
• सिच् + कः (उणा० ५|०६२) = सिंह / पुं-स्त्री (-हः-ही) ।
  ((m) lion, (f) lioness)
  
  
  

  सिंह / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	सिंहः	सिंहौ	सिंहाः
  द्वितीया	सिंहम्	सिंहौ	सिंहान्
  तृतीया	सिंहेन	सिंहाभयाम्	सिंहैः
  चतुर्थी	सिंहाय	सिंहाभयाम्	सिंहेभ्यः
  पञ्चमी	सिंहात् / द्	सिंहाभयाम्	सिंहेभ्यः
  षष्ठी	सिंहस्य	सिंहयोः	सिंहानाम्
  सप्तमी	सिंहे	सिंहयोः	सिंहेषु
  सम्बोधन	सिंह	सिंहौ	सिंहाः

  
  
  
  

  सिंही / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	सिंही	सिंह्यौ	सिंह्यः
  द्वितीया	सिंहीम्	सिंह्यौ	सिंहीः
  तृतीया	सिंह्या	सिंहीभ्याम्	सिंहीभिः
  चतुर्थी	सिंह्यै	सिंहीभ्याम्	सिंहीभ्यः
  पञ्चमी	सिंह्याः	सिंहीभ्याम्	सिंहीभ्यः
  षष्ठी	सिंह्याः	सिंह्योः	सिंहीनाम्
  सप्तमी	सिंह्याम्	सिंह्योः	सिंहीषु
  सम्बोधन	सिंहि	सिंह्यौ	सिंह्यः

  
  
• सिच् [षिचँ क्षरणे ; तुदादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; अनिट्]
  (to sprinkle, to moisten)

उपैति

उप + इ + कर्तरि लँट् / प्र.पु / ए.व [धातु-रूपम्]
(go towards, go near, go closer)

उप + इ + कर्तरि लँट्	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
प्रथम-पुरुषः	उपैति	उपेतः	उपयन्ति
मध्यम-पुरुषः	उपैषि	उपेथः	उपेथ
उत्तम-पुरुषः	उपैमि	उपेवः	उपेमः

धातु-विवरणम् :-

• इ [इण् गतौ ; अदादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्]
  (to go)

« Previous Home Next »