प्रवेशः - सूक्तिः #02

« Previous Home Next »

क्षणशः कणशश्चैव विद्यामर्थं च साधयेत् ।

Go Top

विषयः	विवरणम्
अन्वयः	क्षणशः कणशः च एव विद्याम् अर्थं च साधयेत् ।
Purport	Literally → Every moment and every grain alone should cause to accomplish knowledge and wealth. In other words → Moment by moment and little by little alone, one should earn both knowledge and wealth.

क्षणशः कणशः च एव

(moment by moment and little by little alone)

क्षणशस्

क्षणशस् / अव्ययम्
(by each moment, moment by moment)

पद-विवरणम् :-

• क्षण + वीप्सार्थ कारके शस् (सूत्र० ५|४|४३) = क्षणशस् / अव्ययम् ।
  (by each moment, moment by moment)
  
• क्षण् + अच् (सूत्र० ३|१|१३४) = क्षण / पुं (-णः) ।
  (moment, a measure of time equal to thirty kalās)
  
  
  

  क्षण / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	क्षणः	क्षणौ	क्षणाः
  द्वितीया	क्षणम्	क्षणौ	क्षणान्
  तृतीया	क्षणेन	क्षणाभयाम्	क्षणैः
  चतुर्थी	क्षणाय	क्षणाभयाम्	क्षणेभ्यः
  पञ्चमी	क्षणात् / द्	क्षणाभयाम्	क्षणेभ्यः
  षष्ठी	क्षणस्य	क्षणयोः	क्षणानाम्
  सप्तमी	क्षणे	क्षणयोः	क्षणेषु
  सम्बोधन	क्षण	क्षणौ	क्षणाः

  
  
• क्षण् [क्षणुँ हिंसायाम् ; तनादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्]
  (to kill, to destroy, to irritate, to cause pain, to hurt, to break)

---

कणशस्

कणशस् / अव्ययम्
(by each grain, grain by grain)

पद-विवरणम् :-

• कण + वीप्सार्थ कारके शस् (सूत्र० ५|४|४३) = कणशस् / अव्ययम् ।
  (by each grain, grain by grain)
  
• कण् + पचादि अच् (सूत्र० ३|१|१३४) = कण / पुं-स्त्री (-णः-णी,णिका) ।
  (small, little, drop, grain)
  
  
  

  कण / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	कणः	कणौ	कणाः
  द्वितीया	कणम्	कणौ	कणान्
  तृतीया	कणेन	कणाभयाम्	कणैः
  चतुर्थी	कणाय	कणाभयाम्	कणेभ्यः
  पञ्चमी	कणात् / द्	कणाभयाम्	कणेभ्यः
  षष्ठी	कणस्य	कणयोः	कणानाम्
  सप्तमी	कणे	कणयोः	कणेषु
  सम्बोधन	कण	कणौ	कणाः

  
  
  
  

  कणी / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	कणी	कण्यौ	कण्यः
  द्वितीया	कणीम्	कण्यौ	कणीः
  तृतीया	कण्या	कणीभ्याम्	कणीभिः
  चतुर्थी	कण्यै	कणीभ्याम्	कणीभ्यः
  पञ्चमी	कण्याः	कणीभ्याम्	कणीभ्यः
  षष्ठी	कण्याः	कण्योः	कणीनाम्
  सप्तमी	कण्याम्	कण्योः	कणीषु
  सम्बोधन	कणि	कण्यौ	कण्यः

  
  
  
  

  कणिका / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	कणिका	कणिके	कणिकाः
  द्वितीया	कणिकाम्	कणिके	कणिकाः
  तृतीया	कणिकया	कणिकाभ्याम्	कणिकाभिः
  चतुर्थी	कणिकायै	कणिकाभ्याम्	कणिकाभ्यः
  पञ्चमी	कणिकायाः	कणिकाभ्याम्	कणिकाभ्यः
  षष्ठी	कणिकायाः	कणिकयोः	कणिकानाम्
  सप्तमी	कणिकायाम्	कणिकयोः	कणिकासु
  सम्बोधन	कणिके	कणिके	कणिकाः

  
  
• कण् [कणँ गतौ शब्दे च ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; अकर्मकः ; सेट्]
  (to go, to sound)

---

च

च / अव्ययम्
(and)

पद-विवरणम् :-

• च / अव्ययम् ।
  (and)
  

---

एव

एव / अव्ययम्
(even, certainly, that itself, that alone, etc …)

पद-विवरणम् :-

• एव / अव्ययम् ।
  (even, certainly, that itself, that alone, etc …)
  

विद्याम् अर्थं च

(knowledge and wealth)

विद्याम्

विद्या / स्त्री / द्वि.वि / ए.व [शब्द-रूपम्]
({object} knowledge)

विद्या / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
प्रथमा	विद्या	विद्ये	विद्याः
द्वितीया	विद्याम्	विद्ये	विद्याः
तृतीया	विद्यया	विद्याभ्याम्	विद्याभिः
चतुर्थी	विद्यायै	विद्याभ्याम्	विद्याभ्यः
पञ्चमी	विद्यायाः	विद्याभ्याम्	विद्याभ्यः
षष्ठी	विद्यायाः	विद्ययोः	विद्यानाम्
सप्तमी	विद्यायाम्	विद्ययोः	विद्यासु
सम्बोधन	विद्ये	विद्ये	विद्याः

पद-विवरणम् :-

• विद् + क्यप् (सूत्र० ३|३|९९) = विद्या / स्त्री (-द्या) ।
  (knowledge)
  
  
  

  विद्या / स्त्री	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
  प्रथमा	विद्या	विद्ये	विद्याः
  द्वितीया	विद्याम्	विद्ये	विद्याः
  तृतीया	विद्यया	विद्याभ्याम्	विद्याभिः
  चतुर्थी	विद्यायै	विद्याभ्याम्	विद्याभ्यः
  पञ्चमी	विद्यायाः	विद्याभ्याम्	विद्याभ्यः
  षष्ठी	विद्यायाः	विद्ययोः	विद्यानाम्
  सप्तमी	विद्यायाम्	विद्ययोः	विद्यासु
  सम्बोधन	विद्ये	विद्ये	विद्याः

  
  
• विद् [विदँ ज्ञाने ; अदादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्]
  (to understand, to learn, to know, to realize, to experience, to be sad, to meditate, to think)

---

अर्थम्

अर्थ / पुं / द्वि.वि / ए.व [शब्द-रूपम्]
({object} wealth)

अर्थ / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
प्रथमा	अर्थः	अर्थौ	अर्थाः
द्वितीया	अर्थम्	अर्थौ	अर्थान्
तृतीया	अर्थेन	अर्थाभयाम्	अर्थैः
चतुर्थी	अर्थाय	अर्थाभयाम्	अर्थेभ्यः
पञ्चमी	अर्थात् / द्	अर्थाभयाम्	अर्थेभ्यः
षष्ठी	अर्थस्य	अर्थयोः	अर्थानाम्
सप्तमी	अर्थे	अर्थयोः	अर्थेषु
सम्बोधन	अर्थ	अर्थौ	अर्थाः

पद-विवरणम् :-

• अर्थ + घञ् (सूत्र० ३|३|१८) = अर्थ / पुं (-थः) ।
  ([1] meaning, purpose, significance; [2] wealth, property, substance)
  
  
  

  अर्थ / पुं	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम
  प्रथमा	अर्थः	अर्थौ	अर्थाः
  द्वितीया	अर्थम्	अर्थौ	अर्थान्
  तृतीया	अर्थेन	अर्थाभयाम्	अर्थैः
  चतुर्थी	अर्थाय	अर्थाभयाम्	अर्थेभ्यः
  पञ्चमी	अर्थात् / द्	अर्थाभयाम्	अर्थेभ्यः
  षष्ठी	अर्थस्य	अर्थयोः	अर्थानाम्
  सप्तमी	अर्थे	अर्थयोः	अर्थेषु
  सम्बोधन	अर्थ	अर्थौ	अर्थाः

  
  
• अर्थ [अर्थ उपयाच्ञायाम् ; चुरादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्]
  (to beg, to request)

---

च

च / अव्ययम्
(and)

पद-विवरणम् :-

• च / अव्ययम् ।
  (and)
  

साधयेत् / साधयेद्

साध् + णिच् + कर्तरि विधिलिँङ् / प्र.पु / ए.व [धातु-रूपम्]
(must / should cause to accomplish)

साध् + णिच् + कर्तरि विधिलिँङ्	एक-वचनम्	द्वि-वचनम्	बहु-वचनम्
प्रथम-पुरुषः	साधयेत् / साधयेद्	साधयेताम्	साधयेयुः
मध्यम-पुरुषः	साधयेः	साधयेतम्	साधयेत
उत्तम-पुरुषः	साधयेयम्	साधयेव	साधयेम

धातु-विवरणम् :-

• साध् [साधँ संसिद्धौ ; स्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्]
  (to accomplish, to attain, to fulfill, to achieve)

« Previous Home Next »