परिचयः - सूक्तिः #04

« Previous Home Next »

मनस्वी कार्यार्थी न गणयति दुःखं न च सुखम् ।

पदविभागः च प्रतिपदार्थम् | अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	पदविवर्णम्	प्रतिपदार्थम्
मनस्वी	मनस्विन् / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- मन् [मनुँ अवबोधने ; तनादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to understand, to regard, to think, to believe, to assume) पदविवरणम् :- मन् + करणे असुन् = मनस् / नपुं (-नः) (= mind) मनस् + अस्ति-अर्थे विनि = मनस्विन् / त्रि (-स्वी-स्विनी-स्वि) (= fixing the mind upon, steady-minded, resolute, determined)	a person of steady mind, a determined person
कार्यार्थी	कार्यार्थिन् / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- कृ [डुकृञ् करणे ; तनादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to do, to act, to make) अर्थ [अर्थ उपयाच्ञायाम् ; चुरादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to beg, to request) पदविवरणम् :- कृ + ण्यत् = कार्य / त्रि (-यः-या-यं) (= what should be done) अर्थ + घञ् = अर्थ / पुं (-र्थः) (= aim, purpose, meaning, sense, object) कार्यार्थ + इनि = कार्यार्थिन् / त्रि (-र्थी-र्थिनी-र्थि) (= he, who has in him what ought to be accomplished as the only purpose) समासविवरणम् :- [अवधारणा-पूर्वपद-कर्मधारय-समासः] कार्यः एव अर्थः इति कार्यार्थः । (= what ought to be accomplished is the only purpose)	he, who has in him what ought to be accomplished as the only purpose
गणयति	गण + कर्तरि लँट् / प्र.पु / ए.व धातुविवरणम् :- गण [गण सङ्ख्याने ; चुरादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to count, to enumerate)	consider, count
न दुःखम्	न / अव्ययम् दुःख / नपुं / द्वि.वि / ए.व धातुविवरणम् :- दुःख [दुःख तत्क्रियायाम् ; चुरादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to make sad, to be sad) पदविवरणम् :- दुःख + अच् = दुःख / त्रि (-खः-खा-खं) (= pain, sorrow, affliction, distress, unhappiness)	neither pain
च	अव्ययम्	and
न सुखम्	न / अव्ययम् सुख / नपुं / द्वि.वि / ए.व धातुविवरणम् :- सुख [सुख तत्क्रियायाम् ; चुरादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to make happy, to be happy) पदविवरणम् :- सुख + अच् = सुख / त्रि (-खः-खा-खं) (= happy, joy, delight, pleasure)	neither pleasure

Go Top

विषयः	विवरणम्
अन्वयः	मनस्वी कार्यार्थी न दुःखम् न सुखम् च गणयति ।
Purport	A person of steady mind, who has in him what ought to be accomplished as the only purpose, considers neither pleasure nor pain.

« Previous Home Next »