कोविदः - सुभाषितम् #06

« Previous Home Next »

साहित्यसङ्गीतकलाविहीनः साक्षात्पशुः पुच्छविषाणहीनः ।
तृणं न खादन्नपि जीवमानः तद्भागधेयं परमं पशूनाम् ॥

पदविभागः च प्रतिपदार्थम् | अन्वयः च तात्पर्यम्

Go Top

पदविभागः	पदविवरणम्	प्रतिपदार्थम्
साहित्यसङ्गीतकलाविहीनः	साहित्यसङ्गीतकलाविहीन / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- हि [हि गतौ वृद्धौ च ; स्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to go, to grow) गै [गै शब्दे ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; अकर्मकः ; अनिट्] (to sing) हा [ओँहाक् त्यागे ; जुहोत्यादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to abandon, to leave, to desert, to omit, to neglect) पदविवरणम् :- हि + क्त = हित / त्रि (-तः-ता-तं) (= welfare, benefit) सहित + भावे ष्यञ् = साहित्य / नपुं (= literary or rhetorical composition) सम् + गै + क्त = सङ्गीत / त्रि (-तः-ता-तं) (= music, sung together in chorus or harmony) कला / स्त्री (= an art) वि + हा + क्त = विहीन / त्रि (-नः-ना-नं) (= without, devoid of) समासविवरणम् :- [सह-पूर्वपद-बहुव्रीहिसमासः] हितेन सह वर्तते इति सहित । (= together with welfare) [इतरेतर-द्वन्द्व-समासः] साहित्यं च सङ्गीतं च कला च = साहित्यसङ्गीतकलाः (= literature, music and art) [तृतीयातत्पुरुषसमासः] साहित्यसङ्गीतकलाभिः विहीनः = साहित्यसङ्गीतकलाविहीनः (= devoid of literature, music and art)	one who is without the knowledge of literary compositions, music or art forms
साक्षात् = अध्यक्षः, प्रत्यक्षः	साक्षात् / अव्ययम्	evidently, manifestly
पशुः = मृगः	पशु / पुं / प्र.वि / ए.व	animal
पुच्छविषाणहीनः = लाङ्गूल-पशुशृङ्ग-रहितः लूम-पशुशृङ्ग-रहितः	पुच्छविषाणहीन / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- हा [ओँहाक् त्यागे ; जुहोत्यादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to abandon, to leave, to desert, to omit, to neglect) पदविवरणम् :- पुच्छ / पुं & नपुं (= tail) विषाण / त्रि (-णः-णी-णं) (= horn of an animal) हा + क्त = हीन / त्रि (-नः-ना-नं) (= without, devoid of)	one who is without the tail and horn of an animal
तृणम्	तृण / नपुं / द्वि.वि / ए.व	grass
न खादन् = न भक्ष्यन्	खादत् / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- खाद् [खादृँ भक्षणे ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to eat, to consume) पदविवरणम् :- खाद् + शतृँ = खादत् / त्रि (-न्‌-न्ती-त्) (= eating)	not eating
अपि	अपि / अव्ययम्	also
जीवमानः = जीवितः पुरुषः	जीवमान / पुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- जीव् [जीवँ प्राणधारणे ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; अकर्मकः ; सेट्] (to live, to revive, to live upon, to survive) पदविवरणम् :- जीव् + शानच् = जीवमान / त्रि (-नः-ना-नं) (= living)	living
तत्	तद् / नपुं / प्र.वि / ए.व	that
भागधेयम् = दैव, दिष्ट, भाग्य, नियति, विधि, कृतान्त, अनय	भागधेय / नपुं / प्र.वि / ए.व धातुविवरणम् :- धा [डुधाञ् धारणपोषणयोः ; जुहोत्यादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to wear, to obey, to bear, to support, to nourish, to protect) पदविवरणम् :- भाग (= share, happiness) धा + यत् = धेय / त्रि (-यः-या-यं) (= should be held) समासविवरणम् :- [ TBD ] भागेन धीयते असौ = भागधेयः (= portion, luck, fortune)	portion, luck, fortune
परमम् = महत्	परम / नपुं / प्र.वि / ए.व	best, excellent
पशूनाम् = समस्तजीवराशीणाम्	पशु / पुं / ष.वि / ब.व	of the animals

Go Top

विषयः	विवरणम्
अन्वयः	साहित्यसङ्गीतकलाविहीनः (पुरुषः) साक्षात् तृणं न खादन् अपि जीवमानः पुच्छविषाणहीनः पशुः (भवति) । तत् पशूनाम् परमं भागधेयम् (अस्ति) ।
तात्पर्यम्	TBD
Purport	A man, who is devoid of the knowledge of literary compositions, music or art forms is manifestly an animal without tail and horns, who is living without feeding on grass. That is an excellent fortune for the animals.

« Previous Home Next »