कर्मणि प्रयोगः ।

Home

॥ भाषाभ्यासः → कर्मणि प्रयोगः ॥

कर्मणि प्रयोगनियमः ।

1. सकर्मकधातोः तिङन्तं प्रयुज्य वाक्यनिर्माणम् अस्ति चेत् →

   1. कर्तरिवाक्ये कर्मपदम् अस्ति चेत्, कर्मणिवाक्ये धातुरूपं कर्मणिवाक्यस्य कर्तृपदम् अनुसरति ।

   2. कर्तरिवाक्ये कर्मपदम् नास्ति चेत्, कर्मणिवाक्ये धातुरूपं प्र.पु / ए.व एव अनुसरति ।

2. सकर्मकधातोः कृदन्तं प्रयुज्य वाक्यनिर्माणम् अस्ति चेत् →

   1. कर्तरिवाक्ये कर्मपदम् अस्ति चेत्, कर्मणिवाक्ये कृदन्तरूपं कर्मणिवाक्यस्य कर्तृपदम् अनुसरति ।

   2. कर्तरिवाक्ये कर्मपदम् नास्ति चेत्, कर्मणिवाक्ये कृदन्तरूपं नपुं / प्र.वि / ए.व एव अनुसरति ।

(०५) पञ्चमः पाठः - कर्मणि लँट्

Go Top

क्रम०	वाक्यानि
5.01	छात्रेण श्लोकः पठ्यते । Verse is being read by the student. धातुविवरणम् :- पठ् [पठँ व्यक्तायां वाचि ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to learn, to read, to study, to recite) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → छात्रः श्लोकं पठति ।   ➀  श्लोकम् (२.१) ⇒ श्लोकः (१.१)   ➁  पठ्यते [ पठ् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, श्लोकः (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  छात्रः (१.१) ⇒ छात्रेण (३.१) कर्मणि वाक्यम् → छात्रेण श्लोकः पठ्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् छात्रेण श्लोकः पठ्यते । Verse is being read by the student. छात्रः श्लोकं पठति । The student is reading the verse. + लँङ् छात्रेण श्लोकः अपठ्यत । Verse was read by the student. छात्रः श्लोकम् अपठत् । The student read the verse. + लृँट् छात्रेण श्लोकः पठिष्यते । Verse will be read by the student. छात्रः श्लोकं पठिष्यति । The student will read the verse. + लोँट् छात्रेण श्लोकः पठ्यताम् । Let the verse be read by the student. छात्रः श्लोकं पठतात् / पठतु । Let the student read the verse. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् छात्रेण श्लोकः पठ्येत । Verse may / should be read by the student. छात्रेण श्लोकः पठितव्यः । Verse should be read by the student. छात्रेण श्लोकः पठनीयः । Verse should be read by the student. छात्रः श्लोकं पठेत् । The student may / should read the verse. + क्त / क्तवतुँ छात्रेण श्लोकः पठितः । (क्त-प्रत्ययः) Verse was read by the student. छात्रः श्लोकं पठितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) The student read the verse.
5.02	गणेशेन मोदकं खाद्यते । Dumpling is being eaten by Ganesha. धातुविवरणम् :- खाद् [खादृँ भक्षणे ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to eat, to consume) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → गणेशः मोदकं खादति ।   ➀  मोदकम् (२.१) ⇒ मोदकम् (१.१)   ➁  खाद्यते [ खाद् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, मोदकं (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  गणेशः (१.१) ⇒ गणेशेन (३.१) कर्मणि वाक्यम् → गणेशेन मोदकं खाद्यते । Toggle for more transformations लकारः कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः लँट् गणेशेन मोदकं खाद्यते । Dumpling is being eaten by Ganesha. गणेशः मोदकं खादति । Ganesha is eating the dumpling. लँङ् गणेशेन मोदकम् अखाद्यत । Dumpling was eaten by Ganesha. गणेशः मोदकम् अखादत् । Ganesha ate the dumpling. लृँट् गणेशेन मोदकं खादिष्यते । Dumpling will be eaten by Ganesha. गणेशः मोदकं खादिष्यति । Ganesha will eat the dumpling. लोँट् गणेशेन मोदकं खाद्यताम् । Let the dumpling be eaten by Ganesha. गणेशः मोदकं खादतात् / खादतु । Let Ganesha eat the dumpling. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् गणेशेन मोदकं खाद्येत । Dumpling may / should be eaten by Ganesha. गणेशेन मोदकं खादितव्यम् । Dumpling should be eaten by Ganesha. गणेशेन मोदकं खादनीयम् । Dumpling should be eaten by Ganesha. गणेशः मोदकं खादेत् । Ganesha may / should eat the dumpling. + क्त / क्तवतुँ गणेशेन मोदकं खादितम् । (क्त-प्रत्ययः) Dumpling was eaten by Ganesha. गणेशः मोदकं खादितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Ganesha ate the dumpling.
5.03	निर्वाहकेन चिटिका दीयते । Ticket is being issued by the conductor. धातुविवरणम् :- दा [डुदाञ् दाने ; जुहोत्यादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to give, to provide, to donate, to handover) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → निर्वाहकः चिटिकां ददाति ।   ➀  चिटिकाम् (२.१) ⇒ चिटिका (१.१)   ➁  दीयते [ दा + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, चिटिका (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  निर्वाहकः (१.१) ⇒ निर्वाहकेन (३.१) कर्मणि वाक्यम् → निर्वाहकेन चिटिका दीयते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् निर्वाहकेन चिटिका दीयते । Ticket is being issued by the conductor. निर्वाहकः चिटिकां ददाति । Conductor is issuing the ticket. + लँङ् निर्वाहकेन चिटिका अदीयत । Ticket was issued by the conductor. निर्वाहकः चिटिकाम् अददात् । Conductor issued the ticket. + लृँट् निर्वाहकेन चिटिका दीयिष्यते / दास्यते । Ticket will be issued by the conductor. निर्वाहकः चिटिकां दास्यति । Conductor will issue the ticket. + लोँट् निर्वाहकेन चिटिका दीयताम् । Let the ticket be issued by the conductor. निर्वाहकः चिटिकां दत्तात् / ददातु । Let the conductor issue the ticket. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् निर्वाहकेन चिटिका दीयेत । Ticket may / should be issued by the conductor. निर्वाहकेन चिटिका दातव्या । Ticket should be issued by the conductor. निर्वाहकेन चिटिका दानीया । Ticket should be issued by the conductor. निर्वाहकः चिटिकां दद्यात् / ददीत । Conductor may / should issue the ticket. + क्त / क्तवतुँ निर्वाहकेन चिटिका दत्ता । (क्त-प्रत्ययः) Ticket was issued by the conductor. निर्वाहकः चिटिकां दत्तवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Conductor issued the ticket.
5.04	अर्चकेण पुष्पाणि अर्प्यन्ते । Flowers are being offered by the priest. धातुविवरणम् :- ऋ [ऋ गतिप्रापणयोः ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to go, to obtain, to reach) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → अर्चकः पुष्पाणि अर्पयति / अर्पयते ।   ➀  पुष्पाणि (२.३) ⇒ पुष्पाणि (१.३)   ➁  अर्प्यन्ते [ ऋ + णिच् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ब.व ] इति क्रियापदं, पुष्पाणि (१.३) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  अर्चकः (१.१) ⇒ अर्चकेण (३.१) कर्मणि वाक्यम् → अर्चकेण पुष्पाणि अर्प्यन्ते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् अर्चकेण पुष्पाणि अर्प्यन्ते । Flowers are being offered by the priest. अर्चकः पुष्पाणि अर्पयति / अर्पयते । Priest is offering the flowers. + लँङ् अर्चकेण पुष्पाणि आर्प्यन्त । Flowers were offered by the priest. अर्चकः पुष्पाणि आर्पयत् / आर्पयत । Priest offered the flowers. + लृँट् अर्चकेण पुष्पाणि अर्पिष्यन्ते / अर्पयिष्यन्ते । Flowers will be offered by the priest. अर्चकः पुष्पाणि अर्पयिष्यति / अर्पयिष्यते । Priest will be offering the flowers. + लोँट् अर्चकेण पुष्पाणि अर्प्यन्ताम् । Let the flowers be offered by the priest. अर्चकः पुष्पाणि अर्पयतात् / अर्पयतु / अर्पयताम् । Let the priest offer the flowers. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् अर्चकेण पुष्पाणि अर्प्येरन् । Flowers may / should be offered by the priest. अर्चकेण पुष्पाणि अर्पयितव्यानि । Flowers should be offered by the priest. अर्चकेण पुष्पाणि अर्पणीयानि । Flowers should be offered by the priest. अर्चकः पुष्पाणि अर्पयेत् / अर्पयेत । Priest may / should offer the flowers. + क्त / क्तवतुँ अर्चकेण पुष्पाणि अर्पितानि । (क्त-प्रत्ययः) Flowers were offered by the priest. अर्चकः पुष्पाणि अर्पितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Priest offered the flowers.
5.05	तेन देवाः नम्यन्ते । Gods are being saluted by him. धातुविवरणम् :- नम् [णमँ प्रह्वत्वे शब्दे च ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to salute, to greet, to respect, to bend, to sound) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → सः देवान् नमति ।   ➀  देवान् (२.३) ⇒ देवाः (१.३)   ➁  नम्यन्ते [ नम् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ब.व ] इति क्रियापदं, देवाः (१.३) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  सः (१.१) ⇒ तेन (३.१) कर्मणि वाक्यम् → तेन देवाः नम्यन्ते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् तेन देवाः नम्यन्ते । Gods are being saluted by him. सः देवान् नमति । He is saluting the Gods. + लँङ् तेन देवाः अनम्यन्त । Gods were saluted by him. सः देवान् अनमत् । He saluted the Gods. + लृँट् तेन देवाः नंस्यन्ते । Gods will be saluted by him. सः देवान् नंस्यति । He will salute the Gods. + लोँट् तेन देवाः नम्यन्ताम् । Let the Gods be saluted by him. सः देवान् नमतात् / नमतु । Let him salute the Gods. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् तेन देवाः नम्येरन् । Gods may / should be saluted by him. तेन देवाः नन्तव्याः । Gods should be saluted by him. तेन देवाः नमनीयाः । Gods should be saluted by him. सः देवान् नमेत् । He may / should salute the Gods. + क्त / क्तवतुँ तेन देवाः नताः । (क्त-प्रत्ययः) Gods were saluted by him. सः देवान् नतवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) He saluted the Gods.
5.06	महिलया शाटिकाः क्षाल्यन्ते । Sarees are being washed by the women. धातुविवरणम् :- क्षल् [क्षलँ शौचकर्मणि ; चुरादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to wash, to cleanse, to purify) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → महिला शाटिकाः क्षालयति ।   ➀  शाटिकाः (२.३) ⇒ शाटिकाः (१.३)   ➁  क्षाल्यन्ते [ क्षल् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ब.व ] इति क्रियापदं, शाटिकाः (१.३) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  महिला (१.१) ⇒ महिलया (३.१) कर्मणि वाक्यम् → महिलया शाटिकाः क्षाल्यन्ते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् महिलया शाटिकाः क्षाल्यन्ते । Sarees are being washed by the women. महिला शाटिकाः क्षालयति । Women are washing the sarees. + लँङ् महिलया शाटिकाः अक्षाल्यन्त । Sarees were washed by the women. महिला शाटिकाः अक्षालयत् / अक्षालयत । Women washed the sarees. + लृँट् महिलया शाटिकाः क्षालिष्यन्ते / क्षालयिष्यन्ते । Sarees will be washed by the women. महिला शाटिकाः क्षालयिष्यति / क्षालयिष्यते । Women will wash the sarees. + लोँट् महिलया शाटिकाः क्षाल्यन्ताम् । Let the sarees be washed by the women. महिला शाटिकाः क्षालयतात् / क्षालयतु । Let the women wash the sarees. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् महिलया शाटिकाः क्षाल्येरन् । Sarees may / should be washed by the women. महिलया शाटिकाः क्षालयितव्याः । Sarees should be washed by the women. महिलया शाटिकाः क्षालनीयाः । Sarees should be washed by the women. महिला शाटिकाः क्षालयेत् / क्षालयेत । Women may / should wash the sarees. + क्त / क्तवतुँ महिलया शाटिकाः क्षालिताः । (क्त-प्रत्ययः) Sarees were washed by the women. महिला शाटिकाः क्षालितवती । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Women washed the sarees.
5.07	अस्माभिः फलं खाद्यते । Fruit is being eaten by us. धातुविवरणम् :- खाद् [खादृँ भक्षणे ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to eat, to consume) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → वयं फलं खादामः ।   ➀  फलम् (२.१) ⇒ फलम् (१.१)   ➁  खाद्यते [ खाद् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, फलं (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  वयम् (१.३) ⇒ अस्माभिः (३.३) कर्मणि वाक्यम् → अस्माभिः फलं खाद्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् अस्माभिः फलं खाद्यते । Fruit is being eaten by all of us. वयं फलं खादामः । We all are eating the fruit. + लँङ् अस्माभिः फलम् अखाद्यत । Fruit was eaten by all of us. वयं फलं अखादाम । We all ate the fruit. + लृँट् अस्माभिः फलं खादिष्यते । Fruit will be eaten by all of us. वयं फलं खादिष्याम । We all will eat the fruit. + लोँट् अस्माभिः फलं खाद्यताम् । Let the fruit be eaten by us. वयं फलं खादाम । Let us all eat the fruit. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् अस्माभिः फलं खाद्येत । Fruit may / should be eaten by us. अस्माभिः फलं खादितव्यम् । Fruit should be eaten by us. अस्माभिः फलं खादनीयम् । Fruit should be eaten by us. वयं फलं खादेम । We all may / should eat the fruit. + क्त / क्तवतुँ अस्माभिः फलं खादितम् । (क्त-प्रत्ययः) Fruit was eaten by us. वयं फलं खादितवन्तः । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) We all ate the fruit.
5.08	छात्रैः कोलाहलः क्रियते । Noise is made by the students. धातुविवरणम् :- कृ [डुकृञ् करणे ; तनादिः ; उभयपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to do, to act, to make) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → छात्राः कोलाहलं कुर्वन्ति / कुर्वते ।   ➀  कोलाहलम् (२.१) ⇒ कोलाहलः (१.१)   ➁  क्रियते [ कृ + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, कोलाहलः (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  छात्राः (१.३) ⇒ छात्रैः (३.३) कर्मणि वाक्यम् → छात्रैः कोलाहलः क्रियते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् छात्रैः कोलाहलः क्रियते । Noise is made by the students. छात्राः कोलाहलं कुर्वन्ति / कुर्वते । Students are making the noise. + लँङ् छात्रैः कोलाहलः अक्रियत । Noise was made by the students. छात्राः कोलाहलं अकुर्वन् / अकुर्वत । Students made the noise. + लृँट् छात्रैः कोलाहलः कारिष्यते / करिष्यते । Noise will be made by the students. छात्राः कोलाहलं करिष्यन्ति / करिष्यन्ते । Students will make the noise. + लोँट् छात्रैः कोलाहलः क्रियताम् । Let the noise be made by the students. छात्राः कोलाहलं कुर्वन्तु / कुर्वताम् । Let the students make the noise. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् छात्रैः कोलाहलः क्रियेत । Noise may / should be made by the students. छात्रैः कोलाहलः कर्तव्यः । Noise should be made by the students. छात्रैः कोलाहलः करणीयः । Noise should be made by the students. छात्राः कोलाहलं कुर्युः / कुर्वीरन् । Students may / should make the noise. + क्त / क्तवतुँ छात्रैः कोलाहलः कृतः । (क्त-प्रत्ययः) Noise was made by the students. छात्राः कोलाहलं कृतवन्तः । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Students made the noise.
5.09	मया गृहपाठाः लिख्यन्ते । Homework is being written by me. धातुविवरणम् :- लिख् [लिखँ अक्षरविन्यासे ; तुदादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to write, to scratch, to draw, to scribble) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → अहं गृहपाठान् लिखामि ।   ➀  गृहपाठान् (२.३) ⇒ गृहपाठाः (१.३)   ➁  लिख्यन्ते [ लिख् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ब.व ] इति क्रियापदं, गृहपाठाः (१.३) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  अहम् (१.१) ⇒ मया (३.१) कर्मणि वाक्यम् → मया गृहपाठाः लिख्यन्ते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् मया गृहपाठाः लिख्यन्ते । Homework is being written by me. अहं गृहपाठान् लिखामि । I am writing the homework. + लँङ् मया गृहपाठाः अलिख्यन्त । Homework was written by me. अहं गृहपाठान् अलिखम् । I wrote the homework. + लृँट् मया गृहपाठाः लेखिष्यन्ते । Homework will be written by me. अहं गृहपाठान् लेखिष्यामि । I will write the homework. + लोँट् मया गृहपाठाः लिख्यन्ताम् । Let the homework be written by me. अहं गृहपाठान् लिखानि । Let me write the homework. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् मया गृहपाठाः लिख्येरन् । Homework may / should be written by me. मया गृहपाठाः लेखितव्याः । Homework should be written by me. मया गृहपाठाः लेखणीयाः । Homework should be written by me. अहं गृहपाठान् लिखेयम् । I may / should write the homework. + क्त / क्तवतुँ मया गृहपाठाः लिखिताः । (क्त-प्रत्ययः) Homework was written by me. अहं गृहपाठान् लिखितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) I wrote the homework.
5.10	भवता लेखन्यः नीयन्ते । Pens are being taken by you. धातुविवरणम् :- नी [णीञ् प्रापणे ; भ्वादिः ; उभयपदी ; द्विकर्मकः ; अनिट्] (to obtain, to carry, to take) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → भवती लेखनीः नयति ।   ➀  लेखनीः (२.३) ⇒ लेखन्यः (१.३)   ➁  नीयन्ते [ नी + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ब.व ] इति क्रियापदं, लेखन्यः (१.३) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  भवती (१.१) ⇒ भवता (३.१) कर्मणि वाक्यम् → भवता लेखन्यः नीयन्ते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् भवता लेखन्यः नीयन्ते । Pens are being taken by you. भवती लेखनीः नयति / नयते । You are taking the pens. + लँङ् भवता लेखन्यः अनीयन्त । Pens were taken by you. भवती लेखनीः अनयत् / अनयत । You took the pens. + लृँट् भवता लेखन्यः नायिष्यन्ते / नेष्यन्ते । Pens will be taken by you. भवती लेखनीः नेष्यन्ति / नेष्यन्ते । You will take the pens. + लोँट् भवता लेखन्यः नीयन्ताम् । Let the pens be taken by you. भवती लेखनीः नयतात् / नयतु / नयताम् । Let you take the pens. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् भवता लेखन्यः नीयेरन् । Pens may / should be taken by you. भवता लेखन्यः नेतव्याः । Pens should be taken by you. भवता लेखन्यः नयनीयाः । Pens should be taken by you. भवती लेखनीः नयेत् । You may / should take the pens. + क्त / क्तवतुँ भवता लेखन्यः नीताः । (क्त-प्रत्ययः) Pens were taken by you. भवती लेखनीः नीतवती । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) You took the pens.
5.11	दरिद्रेण कष्टं सह्यते । Difficulty is being borne by a poor man. धातुविवरणम् :- सह् [षहँ मर्षणे ; भ्वादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to tolerate, to bear, to forgive) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → दरिद्रः कष्टं सहते ।   ➀  कष्टम् (२.१) ⇒ कष्टम् (१.१)   ➁  सह्यते [ सह् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, कष्टम् (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  दरिद्रः (१.१) ⇒ दरिद्रेण (३.१) कर्मणि वाक्यम् → दरिद्रेण कष्टं सह्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् दरिद्रेण कष्टं सह्यते । Difficulty is being borne by the poor man. दरिद्रः कष्टं सहते । Poor man is bearing the difficulty. + लँङ् दरिद्रेण कष्टं असह्यत । Difficulty was borne by the poor man. दरिद्रः कष्टं असहत । Poor man bore the difficulty. + लृँट् दरिद्रेण कष्टं सहिष्यते । Difficulty will be borne by the poor man. दरिद्रः कष्टं सहिष्यते । Poor man will bear the difficulty. + लोँट् दरिद्रेण कष्टं सह्यताम् । Let the difficulty be borne by the poor man. दरिद्रः कष्टं सहताम् । Let the poor man bear the difficulty. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् दरिद्रेण कष्टं सह्येत । Difficulty may / should be borne by the poor man. दरिद्रेण कष्टं सहितव्यम् / सोढव्यम् । Difficulty should be borne by the poor man. दरिद्रेण कष्टं सहनीयम् । The difficulty should be borne by the poor man. दरिद्रः कष्टं सहेत । Poor man may / should bear the difficulty. + क्त / क्तवतुँ दरिद्रेण कष्टं सोढः । (क्त-प्रत्ययः) Difficulty was borne by the poor man. दरिद्रः कष्टं सोढवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Poor man bore the difficulty.
5.12	तेन मित्रं भर्त्स्यते । Friend is threatened by him. धातुविवरणम् :- भर्त्स् [भर्त्सँ तर्जने ; चुरादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to hate, to insult, to ignore, to blame, to criticize, to frighten) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → सः मित्रं भर्त्सयते ।   ➀  मित्रम् (२.१) ⇒ मित्रम् (१.१)   ➁  भर्त्स्यते [ भर्त्स् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, मित्रं (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  भवती (१.१) ⇒ भवता (३.१) कर्मणि वाक्यम् → तेन मित्रं भर्त्स्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् तेन मित्रं भर्त्स्यते । Friend is being threatened by him. सः मित्रं भर्त्सयते । He is threatening a friend. + लँङ् तेन मित्रं अभर्त्स्यत । Friend was threatened by him. सः मित्रं अभर्त्सयत । He threatened a friend. + लृँट् तेन मित्रं भर्त्सिष्यते / भर्त्सयिष्यते । Friend will be threatened by him. सः मित्रं भर्त्सयिष्यते । He will threaten a friend. + लोँट् तेन मित्रं भर्त्स्यताम् । Let the friend be threatened by him. सः मित्रं भर्त्सयताम् । Let him threaten a friend. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् तेन मित्रं भर्त्स्येत । Friend may / should be threatened by him. तेन मित्रं भर्त्सयितव्यम् । Friend should be threatened by him. तेन मित्रं भर्सनीयम् । Friend should be threatened by him. सः मित्रं भर्त्सयेत । He may / should threaten a friend. + क्त / क्तवतुँ तेन मित्रं भर्त्सितम् । (क्त-प्रत्ययः) Friend was threatened by him. सः मित्रं भर्त्सितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) He threatened a friend.
5.13	शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्ष्यन्ते । Programmes are being watched by the teacher. धातुविवरणम् :- ईक्ष् [ईक्षँ दर्शने ; भ्वादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to see, to perceive) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → शिक्षकः कार्यक्रमान् ईक्षते ।   ➀  कार्यक्रमान् (२.३) ⇒ कार्यक्रमाः (१.३)   ➁  ईक्ष्यन्ते [ ईक्ष् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ब.व ] इति क्रियापदं, कार्यक्रमाः (१.३) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  शिक्षकः (१.१) ⇒ शिक्षकेण (३.१) कर्मणि वाक्यम् → शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्ष्यन्ते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्ष्यन्ते । Programmes are being watched by the teacher. शिक्षकः कार्यक्रमान् ईक्षते । Teacher is watching the programmes. + लँङ् शिक्षकेण कार्यक्रमाः ऐक्ष्यन्त । Programmes were watched by the teacher. शिक्षकः कार्यक्रमान् ऐक्षत । Teacher watched the programmes. + लृँट् शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्षिष्यन्ते । Programmes will be watched by the teacher. शिक्षकः कार्यक्रमान् ईक्षिष्यते । Teacher will watch the programmes. + लोँट् शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्ष्यन्ताम् । Let the programmes be watched by the teacher. शिक्षकः कार्यक्रमान् ईक्षताम् । Let the teacher watch the programmes. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्ष्येरन् । Programmes may / should be watched by the teacher. शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्षितव्याः । Programmes should be watched by the teacher. शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्षणीयाः । Programmes should be watched by the teacher. शिक्षकः कार्यक्रमान् ईक्षेत । Teacher may / should watch the programmes. + क्त / क्तवतुँ शिक्षकेण कार्यक्रमाः ईक्षिताः । (क्त-प्रत्ययः) Programmes were watched by the teacher. शिक्षकः कार्यक्रमान् ईक्षितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Teacher watched the programmes.
5.14	जनकेन पुत्रः श्लाघ्यते । Son is being praised by the father. धातुविवरणम् :- श्लाघ् [श्लाघृँ कत्थने ; भ्वादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to praise, to flatter, to boast) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → जनकः पुत्रं श्लाघते ।   ➀  पुत्रं (२.१) ⇒ पुत्रः (१.१)   ➁  श्लाघ्यते [ श्लाघ् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, पुत्रः (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  जनकः (१.१) ⇒ जनकेन (३.१) कर्मणि वाक्यम् → जनकेन पुत्रः श्लाघ्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् जनकेन पुत्रः श्लाघ्यते । Son is being praised by the father. जनकः पुत्रं श्लाघते । Father is praising the son. + लँङ् जनकेन पुत्रः अश्लाघ्यत । Son was praised by the father. जनकः पुत्रं अश्लाघत । Father praised the son. + लृँट् जनकेन पुत्रः श्लाघिष्यते । Son will be praised by the father. जनकः पुत्रं श्लाघिष्यते । Father will praise the son. + लोँट् जनकेन पुत्रः श्लाघ्यताम् । Let the son be praised by the father. जनकः पुत्रं श्लाघताम् । Let the father praise the son. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् जनकेन पुत्रः श्लाघ्येत । Son may / should be praised by the father. जनकेन पुत्रः श्लाघितव्यः । Son should be praised by the father. जनकेन पुत्रः श्लाघनीयः । Son should be praised by the father. जनकः पुत्रं श्लाघेत । Father may / should praise the son. + क्त / क्तवतुँ जनकेन पुत्रः श्लाघितः । (क्त-प्रत्ययः) Son was praised by the father. जनकः पुत्रं श्लाघितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Father praised the son.
5.15	भगिन्या अनुजः क्षम्यते । Younger brother is being forgiven by the sister. धातुविवरणम् :- क्षम् [क्षमूँष् सहने ; भ्वादिः ; आत्मनेपदी ; सकर्मकः ; वेट्] (to endure, to suffer, to forgive) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → भगिनी अनुजं क्षमते ।   ➀  अनुजं (२.१) ⇒ अनुजः (१.१)   ➁  क्षम्यते [ क्षम् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं, अनुजः (१.१) इति कर्तृपदम् अनुसरति ।   ➂  भगिनी (१.१) ⇒ भगिन्या (३.१) कर्मणि वाक्यम् → भगिन्या अनुजः क्षम्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् भगिन्या अनुजः क्षम्यते । Younger brother is being forgiven by the sister. भगिनी अनुजं क्षमते । Sister is forgiving the younger brother. + लँङ् भगिन्या अनुजः अक्षम्यत । Younger brother was forgiven by the sister. भगिनी अनुजं अक्षमत । Sister forgave the younger brother. + लृँट् भगिन्या अनुजः क्षमिष्यते / क्षंस्यते । Younger brother will be forgiven by the sister. भगिनी अनुजं क्षमिष्यते / क्षंस्यते । Sister will forgive the younger brother. + लोँट् भगिन्या अनुजः क्षम्यताम् । Let the younger brother be forgiven by the sister. भगिनी अनुजं क्षमताम् । Let the sister forgive the younger brother. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् भगिन्या अनुजः क्षम्येत । Younger brother may / should be forgiven by the sister. भगिन्या अनुजः क्षमितव्यः / क्षन्तव्यः । Younger brother should be forgiven by the sister. भगिन्या अनुजः क्षमणीयः । Younger brother should be forgiven by the sister. भगिनी अनुजं क्षमेत । Sister may / should forgive the younger brother. + क्त / क्तवतुँ भगिन्या अनुजः क्षान्तः । (क्त-प्रत्ययः) Younger brother was forgiven by the sister. भगिनी अनुजं क्षान्तवती । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Sister forgave the younger brother.
5.16	बालकेन पठ्यते । Reading is done by the boy. धातुविवरणम् :- पठ् [पठँ व्यक्तायां वाचि ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to learn, to read, to study, to recite) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → बालकः पठति ।   ➀  कर्तरि वाक्ये कर्मपदं नास्ति, अतः कर्मणि वाक्ये कर्तृपदम् अपि नास्ति ।   ➁  पठ्यते [ पठ् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं प्र.पु / ए.व एव अनुसरति, यतः कर्मणि वाक्ये कर्तृपदं नास्ति ।   ➂  बालकः (१.१) ⇒ बालकेन (३.१) कर्मणि वाक्यम् → बालकेन पठ्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् बालकेन पठ्यते । Reading is done by the boy. बालकः पठति । The boy is reading. + लँङ् बालकेन अपठ्यत । Reading was done by the boy. बालकः अपठत् । The boy read. + लृँट् बालकेन पठिष्यते । Reading will be done by the boy. बालकः पठिष्यति । The boy will read. + लोँट् बालकेन पठ्यताम् । Let the reading be done by the boy. बालकः पठतात् / पठतु । Let the boy read. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् बालकेन पठ्येत् । Reading may / should be done by the boy. बालकेन पठितव्यम् । Reading should be done by the boy. बालकेन पठनीयम् । Reading should be done by the boy. बालकः पठेत् । The boy may / should read. + क्त / क्तवतुँ बालकेन पठितम् । (क्त-प्रत्ययः) Reading was done by the boy. बालकः पठितवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) The boy read.
5.17	जनकेन गम्यते । It is being gone by the father. धातुविवरणम् :- गम् [गमॢँ गतौ ; भ्वादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; अनिट्] (to go) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → जनकः गच्छति ।   ➀  कर्तरि वाक्ये कर्मपदं नास्ति, अतः कर्मणि वाक्ये कर्तृपदम् अपि नास्ति ।   ➁  गम्यते [ गम् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं प्र.पु / ए.व एव अनुसरति, यतः कर्मणि वाक्ये कर्तृपदं नास्ति ।   ➂  जनकः (१.१) ⇒ जनकेन (३.१) कर्मणि वाक्यम् → जनकेन गम्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् जनकेन गम्यते । It is being gone by the father. जनकः गच्छति । The father is going. + लँङ् जनकेन अगम्यत । It was gone by the father. जनकः अगच्छत् । The father went. + लृँट् जनकेन गंस्यते । It will be gone by the father. जनकः गमिष्यति । The father will go. + लोँट् जनकेन गम्यताम् । Let it be gone by the father. जनकः गच्छतात् / गच्छतु । Let the father go. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् जनकेन गम्येत । It may / should gone by the father. जनकेन गन्तव्यम् । It should be gone by the father. जनकेन गमनीयम् । It should be gone by the father. जनकः गच्छेत् । The father may / should go. + क्त / क्तवतुँ जनकेन गतम् । (क्त-प्रत्ययः) It was gone by the father. जनकः गतवान् । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) The father went.
5.18	सीतया लिख्यते । It is being written by Sita. धातुविवरणम् :- लिख् [लिखँ अक्षरविन्यासे ; तुदादिः ; परस्मैपदी ; सकर्मकः ; सेट्] (to write, to scratch, to draw, to scribble) वाच्यपरिवर्तनम् :- कर्तरि वाक्यम् → सीता लिखति ।   ➀  कर्तरि वाक्ये कर्मपदं नास्ति, अतः कर्मणि वाक्ये कर्तृपदम् अपि नास्ति ।   ➁  लिख्यते [ लिख् + कर्मणि लँट् / प्र.पु / ए.व ] इति क्रियापदं प्र.पु / ए.व एव अनुसरति, यतः कर्मणि वाक्ये कर्तृपदं नास्ति ।   ➂  सीता (१.१) ⇒ सीतया (३.१) कर्मणि वाक्यम् → सीतया लिख्यते । Toggle for more transformations योजनम् कर्मणिप्रयोगः कर्तरिप्रयोगः + लँट् सीतया लिख्यते । It is being written by Sita. सीता लिखति । Sita is writing. + लँङ् सीतया अलिख्यत । It was written by Sita. सीता अलिखत् । Sita went. + लृँट् सीतया लेखिष्यते । It will be written by Sita. सीता लेखिष्यति । Sita will go. + लोँट् सीतया लिख्यताम् । Let it be written by the Sita. सीता लिखतात् / लिखतु । Let Sita write. + वि.लिँङ् + तव्यत् + अनीयर् सीतया लिख्येत । It may / should written by the Sita. सीतया लेखितव्यम् । It should be written by the Sita. सीतया लेखनीयम् । It should be written by the Sita. सीता लिखेत् । Sita may / should write. + क्त / क्तवतुँ सीतया लेखितम् । (क्त-प्रत्ययः) It was written by the Sita. सीता लिखितवती । (क्तवतुँ-प्रत्ययः) Sita wrote.